Το γλαύκωμα είναι η δεύτερη, μετά τον καταρράκτη, αιτία τύφλωσης σε όλο τον κόσμο. Μέχρι σήμερα 4,5 εκατoμμύρια άνθρωποι έχουν χάσει το φως τους εξαιτίας της. Πρόκειται για μια σοβαρή, χρόνια και μη αναστρέψιμη πάθηση του οπτικού νεύρου και των οπτικών ινών, που έχει εξελικτική πορεία με αλλοιώσεις του οπτικού πεδίου του ασθενούς και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε τύφλωση. Να σημειωθεί ότι μια μελέτη έδειξε ότι το γλαύκωμα μπορεί να είναι αυτοάνοση πάθηση.
Το 6% του πληθυσμού του πλανήτη πάσχει από γλαύκωμα. Στις ανεπτυγμένες χώρες το 50% των ασθενών δεν το γνωρίζει, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες το ποσοστό αυτό φτάνει το 90%.
Περί τα 80 εκατομμύρια θα είναι τα περιστατικά μέχρι το 2020. Στην Ελλάδα, πάντως, όπως επιβεβαιώνει η Μαριλίτα Μόσχου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Οφθαλμολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, δεν υπάρχουν επαρκή επιδημιολογικά δεδομένα για το γλαύκωμα. Υπολογίζεται ότι αφορά το 1-2% του γενικού πληθυσμού και το 2-4% των ατόμων άνω των 40 ετών. Συνεπώς υπολογίζεται ότι πάσχουν τουλάχιστον 100.000 Ελληνες.
Το γλαύκωμα είναι ύπουλο και συνήθως δεν έχει συμπτώματα, με συνέπεια οι προκαλούμενες βλάβες να εξελίσσονται «αθόρυβα». Η πρόληψη έχει μεγάλη αξία και για το λόγο αυτό, σε πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο πρέπει να υποβάλλονται ετησίως όλα τα άτομα άνω των 40 ετών (η συχνότητα της νόσου αυξάνεται κατακόρυφα έπειτα από αυτή την ηλικία), τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος, οι ασθενείς που λαμβάνουν χρονίως κορτικοστεροειδή, καθώς και οι μύωπες και οι διαβητικοί με συνυπάρχοντα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν όσοι πάσχουν από οφθαλμική υπερτονία, μια κατάσταση για την οποία απαιτείται θεραπεία, παρά την παρουσία αυξημένης ενδοφθάλμιας πίεσης, καθώς δεν συνυπάρχουν αλλοιώσεις που να συνηγορούν υπέρ της παρουσίας γλαυκώματος. Όμως, τα άτομα αυτά πρέπει να παρακολουθούνται στενά σαν να είναι γλαυκωματικοί ασθενείς, προκειμένου να προληφθεί η εξέλιξη μιας πρώτης γλαυκωματικής βλάβης σε ένα πιο προχωρημένο στάδιο», λέει η κ. Μόσχου.
Και πώς αντιμετωπίζεται η πάθηση; «Δυστυχώς, το γλαύκωμα όταν εμφανιστεί, παραμένει εφ’ όρου ζωής. Δεν υφίσταται η έννοια της θεραπείας, αλλά της αντιμετώπισης-ρύθμισης, προκειμένου να ανασταλεί-επιβραδυνθεί η εξέλιξή του. Στην πρώτη γραμμή αγωγής περιλαμβάνονται τα κολλύρια, με στόχο τη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης (το χορηγούμενο σχήμα εξατομικεύεται).
Σε περίπτωση που η φαρμακευτική αγωγή αποτύχει να ελέγξει με επιτυχία την ενδοφθάλμια πίεση, ακολουθεί η εφαρμογή laser. Αν και αυτή αποτύχει, προχωρούμε σε χειρουργική επέμβαση. Το ποσοστό επιτυχίας της ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο του γλαυκώματος, τη φυλή, την ηλικία του ασθενούς και άλλες παραμέτρους: συνήθως κυμαίνεται από 70-90%.
Τα τελευταία χρόνια ολοένα και συχνότερα πραγματοποιούνται μη διηθητικές αντιγλαυκωματικές επεμβάσεις. Παράλληλα, έχει αναπτυχθεί μια νέα μέθοδος αντιμετώπισής του, με τη χρήση micropulse laser, που είναι ανώδυνη, με λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες και ακόμη πιο ενθαρρυντικά αποτελέσματα», συμπληρώνει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Οφθαλμολογίας.
Ουκ ολίγες έρευνες συσχετίζουν τον τρόπο ζωής των ασθενών –διατροφή, άθληση– με την εξέλιξη του γλαυκώματος. Η Τατιάνα Σκούταρη, επίκουρη καθηγήτρια Οπτομετρίας του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης, αναφέρει: «Ένα πρόγραμμα ήπιας αεροβικής άσκησης, όπως το περπάτημα, το τζόκινγκ και το κολύμπι, 3-4 φορές την εβδομάδα, συμβάλλει στη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Η γιόγκα μπορεί επίσης να είναι ωφέλιμη, αλλά μόνον όταν αποφεύγονται οι ασκήσεις που απαιτούν στήριξη του σώματος στο κεφάλι ή στους ώμους. Σε αντίθεση με τη γιόγκα, η άρση βαρών και οι καταδύσεις ενδέχεται να αυξήσουν την ενδοφθάλμια πίεση. Η στάση του ύπνου ίσως επηρεάζει επίσης την πίεση του οφθαλμού. Σύμφωνα με έρευνες, για όσους κοιμούνται στο πλάι, η πίεση του ματιού που βρίσκεται πιο κοντά στο μαξιλάρι αυξάνεται».
Όσον αφορά τη διατροφή μας, η κ. Σκούταρη τονίζει: «Tα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο, μαρούλια, λαχανίδες) φαίνεται να είναι πολύ ευεργετικά, γιατί τα νιτρικά άλατα που περιέχουν ανεβάζουν στον οργανισμό μας τα επίπεδα του μονοξειδίου του αζώτου (νιτρικού οξειδίου), το οποίο ρυθμίζει τη ροή αίματος στα μάτια και μας προστατεύει από την εμφάνιση του γλαυκώματος. Καλό είναι επίσης η κατανάλωση της καφεΐνης να γίνεται με μέτρο»,
“Έξυπνα” γυαλιά
Πιθανότατα γνωρίζετε την τεχνολογία επαυξημένης πραγματικότητας, οι εφαρμογές της οποίας δεν περιορίζονται μόνο στην ψυχαγωγία αλλά και στην εκπαίδευση, στην αρχιτεκτονική και σε άλλους τομείς.
Αργά αλλά σταθερά εμφανίζονται και στο πεδίο της όρασης συστήματα επαυξημένης πραγματικότητας, τα οποία διευρύνουν την περιφερειακή όραση των ασθενών με γλαύκωμα, μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια ή άλλες παθήσεις που προκαλούν απώλεια του οπτικού πεδίου. Βοηθούν έτσι τους ασθενείς να έχουν καλύτερη εικόνα του χώρου και των αντικειμένων ώστε να κινούνται πιο άνετα, να διαβάζουν, να βλέπουν τηλεόραση κ.ο.κ.
«Φορώντας τέτοιου τύπου γυαλιά, όπως το Retiplus, που συνδυάζει τα έξυπνα γυαλιά της Epson με ένα ειδικό λογισμικό, ο χρήστης αμέσως αποκτά διευρυμένη εικόνα του χώρου. Μπορεί έτσι να εντοπίσει τυχόν εμπόδια και να κινηθεί με άνεση και ασφάλεια. Παράλληλα, με ένα τηλεχειριστήριο έχει τη δυνατότητα να αυξήσει τη φωτεινότητα όταν κινείται σε χώρους με χαμηλό φωτισμό ή να εστιάσει σε ένα αντικείμενο, να κάνει “ζουμ” δηλαδή, για να το φέρει πιο κοντά», εξηγεί η Τατιάνα Σκούταρη.
Η ειδικός προσθέτει: «Στις κλινικές δοκιμές που έγιναν στην Ισπανία φάνηκε ότι οι ασθενείς όχι μόνο εμφανίζουν αύξηση του εύρους του οπτικού πεδίου τους, αλλά επιπλέον ο εγκέφαλός τους “εκπαιδεύεται” ώστε να βλέπει μια περισσότερο διευρυμένη εικόνα χωρίς το βοήθημα».