Σε προηγούμενο άρθρο μου έγραψα για τις ενοχλητικές συμπεριφορές στο δημόσιο χώρο, δηλαδή για τις ενέργειες που δεν λαμβάνουν υπόψη τα δικαιώματα και την ευημερία των άλλων και είτε παραβιάζουν τους νόμους είτε δεν πληρούν τους αποδεκτούς κοινωνικούς θεσμούς και κανόνες. Τέτοιες πράξεις περιλαμβάνουν την γενική ενόχληση, την επιθετική οδήγηση, την ρύπανση, την ηχορύπανση, κ.λπ.
γράφει ο Άγγελος Ροδαφήνος (Αν. Καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο)
Ένα φεστιβάλ είναι μια γιορτή της μουσικής, της φύσης και της κοινωνικότητας. Είναι ένας χώρος όπου χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται για να διασκεδάσουν, να γνωρίσουν νέους ανθρώπους και να δημιουργήσουν ανεξίτηλες αναμνήσεις. Όμως, υπάρχει μια σκιά που χαλάει αυτή την εικόνα: ο καπνός του τσιγάρου. Η μουσική συνδέει ανθρώπους από διαφορετικά υπόβαθρα, αλλά ο χώρος μετατρέπεται σε πεδίο μάχης για τις αισθήσεις. Ήχος, φως, κίνηση και… καπνός. Ναι, καπνός. Εκείνος ο ενοχλητικός, πνιγηρός καπνός που επιμένει να εισχωρεί στα ρουθούνια των παρευρισκόμενων, μετατρέποντας μια ευχάριστη εμπειρία σε εφιάλτη.
Ο καπνιστής στη συναυλία δεν είναι απλά ένας άνθρωπος που απολαμβάνει το τσιγάρο του, αλλά ένας εισβολέας που καταστρέφει την απόλαυση των άλλων, ένας τρομοκράτης της ευχαρίστησης. Η σύγκριση μπορεί να φαίνεται υπερβολική, αλλά αν σκεφτούμε λίγο, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ομοιότητα. Ο τρομοκράτης χρησιμοποιεί τη βία για να επιβάλει το δικό του νόμο και να προκαλέσει φόβο. Ο καπνιστής, με τη σειρά του, χρησιμοποιεί τον καπνό για να επιβάλει το δικό του δικαίωμα να καπνίζει, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις επιπτώσεις που έχει στην υγεία και στην ευχαρίστηση των άλλων. Και οι δύο θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και την ευημερία των άλλων, απλώς με διαφορετικά μέσα.
Πολλές χώρες έχουν ήδη υιοθετήσει αυστηρούς νόμους κατά του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους. Χώρες όπως η Νορβηγία, η Σουηδία και η Σιγκαπούρη αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα, καθώς έχουν απαγορεύσει το κάπνισμα σε σχεδόν όλους τους δημόσιους χώρους, συμπεριλαμβανομένων των μπαρ, των εστιατορίων και ακόμη και των παραλιών. Η επιβολή αυτών των απαγορεύσεων έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση των ποσοστών καπνίσματος στο 10-15%, βελτίωση της ποιότητας του αέρα και μείωση των νοσηλειών για ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα.
Στην Ελλάδα, οι καπνιστές, αντίθετα με την λανθασμένη επικρατούσα άποψη, ήταν και είναι η μειοψηφία (33%). Η συζήτηση για το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια, αλλά παραμένει εξίσου καυτή όσο και ο καπνός που αναπνέουμε στις συναυλίες. Όμως, μήπως ήρθε η ώρα να αναλογιστούμε σοβαρά πόσο πραγματικά επηρεάζει η συμπεριφορά μας τους γύρω μας; Γιατί, ας το παραδεχτούμε, το κάπνισμα σε μια συναυλία είναι σαν να ανοίγεις ένα κουτί γεμάτο τοξίνες και να το μοιράζεσαι με όλους. Δεν είναι μόνο θέμα προσωπικής ελευθερίας, είναι θέμα σεβασμού. Και αν ακόμα δεν πείθεστε, ας το δούμε πιο αναλυτικά.
Μια Αναλογία
Φανταστείτε την εξής σκηνή: Βρίσκεστε σε μια συναυλία, χαίρεστε τη μουσική, αλλά τον χώρο ολόκληρο καλύπτει ένα ομιχλώδες πέπλο. Επικρατεί μια μυρωδιά που σας κάνει να βήχετε, να στραβομουτσουνιάζετε και να ψάχνετε τρόπο διαφυγής. Όχι, δεν μιλάμε για ανθρώπινα αέρια, τα οποία ενδεχομένως να προκαλούν δυσφορία, αλλά τουλάχιστον δεν είναι βλαβερά. Μιλάμε για τον καπνό του τσιγάρου, ο οποίος δεν είναι μόνο ενοχλητικός αλλά και επικίνδυνος για την υγεία.
Το παράδοξο; Ενώ όλοι αναγνωρίζουν πόσο προσβλητική θα ήταν μια ανεξέλεγκτη… “απελευθέρωση αερίων”, λίγοι συνειδητοποιούν πόσο πιο επιζήμια είναι η απελευθέρωση καπνού σε πολυσύχναστους χώρους. Στην ουσία, ο καπνιστής διεκδικεί το δικαίωμα να απολαμβάνει τη συναυλία με το τσιγάρο στο χέρι, αγνοώντας το δικαίωμα των άλλων να απολαμβάνουν την ίδια συναυλία χωρίς να αναπνέουν καρκινογόνες ουσίες.
Οι Συνέπειες για την Υγεία
Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να γνωρίζεις ότι το παθητικό κάπνισμα είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Οι έρευνες είναι αμείλικτες: ο καπνός είναι ουσίες που μολύνουν τον αέρα και προκαλούν σοβαρά προβλήματα υγείας στους παθητικούς καπνιστές. Από τον ερεθισμό των ματιών και του λαιμού μέχρι τον καρκίνο του πνεύμονα, οι επιπτώσεις του είναι πολλές και σοβαρές. Και σε χώρους με μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων, όπως οι συναυλίες, η έκθεση σε καπνό γίνεται ακόμα πιο έντονη.
Φανταστείτε λοιπόν έναν χώρο όπου συγκεντρώνονται χιλιάδες άτομα, πολλά από τα οποία μπορεί να είναι ανήλικα ή να έχουν αναπνευστικά προβλήματα. Ένας χώρος που, αντί να είναι γεμάτος ενέργεια και μουσική, κατακλύζεται από σύννεφα καπνού. Είναι αυτή η εμπειρία που επιζητεί η πλειοψηφία (67%) των παρευρισκόμενων;
Ελευθερία: Τα Επιχειρήματα των Καπνιστών
«Είμαι ελεύθερος να κάνω ό,τι θέλω», «Είμαι σε εξωτερικό χώρο, μπορώ να καπνίσω», «Δεν ενοχλώ κανέναν», ακούμε συχνά από τους καπνιστές.
Οι καπνιστές μπορεί να πουν ότι η επιλογή τους είναι προσωπική, αλλά τι γίνεται όταν αυτή η “προσωπική επιλογή” επιβαρύνει τις πνεύμονες του διπλανού τους; Η ελευθερία του ενός τελειώνει εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου.
Ο καπνιστής σε ένα φεστιβάλ είναι ένας ενοχλητικός γείτονας που δεν σέβεται τον προσωπικό χώρο των άλλων και θέτει σε κίνδυνο την υγεία τους. Το να καπνίζεις σε δημόσιο χώρο χωρίς να λαμβάνεις υπόψη τους γύρω σου είναι σαν να αγνοείς το γεγονός ότι οι πράξεις σου έχουν επιπτώσεις. Το ίδιο ισχύει και για τη δημόσια υγιεινή. Δεν πρόκειται λοιπόν για μια προσωπική υπόθεση, αλλά μια κοινωνική πράξη με ευρείες επιπτώσεις.
Φανταστείτε έναν άλλο παραλληλισμό: Εάν κάποιος αποφάσιζε να φωνάζει δυνατά στη μέση της συναυλίας της κλασσικής ορχήστρας, όλοι θα του έλεγαν να σταματήσει. Κανείς δεν θα έλεγε “Είναι το δικαίωμά του να φωνάζει”.
Θα μπορούσε να εφαρμοστεί ένα σύστημα ζωνών, θα αντιπροτείνει κάποιος, όπου οι καπνιστές να έχουν τον δικό τους χώρο μακριά από την κεντρική σκηνή, ώστε να μην επηρεάζουν τους υπόλοιπους. Αλλά ακόμα και αυτό δεν είναι αρκετό, γιατί ο καπνός διαχέεται παντού. Ο καπνός δεν είναι αόρατος, ούτε άοσμος. Δεν γνωρίζει σύνορα, διαχέεται γρήγορα και μολύνει τον αέρα που αναπνέουμε όλοι, μολύνοντας ακόμη αυτούς που βρίσκονται μακριά από την πηγή. Η πρόταση είναι ανάλογη με το να υπάρχουν ζώνες όπου επιτρέπεται το κατούρημα … στην πισίνα.
Η μόνη πραγματική λύση είναι η πλήρης απαγόρευση του καπνίσματος σε συναυλίες. Φυσικά το ίδιο ισχύει και σε εστιατόρια, ταβέρνες και καφετερίες. Οι καπνιστές μπορούν ευγενικά να βγαίνουν από τον χώρο για να καπνίσουν και να επιστρέφουν όταν είναι έτοιμοι. Είναι απλό και δίκαιο για όλους.
Αγαπητή πλειοψηφία, δεν ήρθε η ώρα για αλλαγή; Η ώρα να εκφράσετε τη δυσαρέσκειά σας προς τους ενοχλητικούς γείτονες; Ζητήστε τους να το σβήσουν. Μην επιτρέπετε το κάπνισμα του άλλου, να μολύνει τον αέρα που αναπνέετε. Εξηγείστε τους (αν δεν το καταλαβαίνουν μόνοι τους – κανονικά δεν θα έπρεπε να χρειάζεται!) ότι επιβαρύνει την υγεία σας, μειώνει την απόλαυση και προσβάλλει τη δική σας προσωπική ελευθερία για αέρα χωρίς τις τοξικές τους ουσίες.
Η Ευθύνη της Πολιτείας και των Διοργανωτών
Η πολιτεία και οι διοργανωτές συναυλιών έχουν καθήκον να προστατεύσουν τους πολίτες και τους θεατές. Υπάρχουν ήδη νομοθεσίες που απαγορεύουν το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους, αλλά η εφαρμογή τους είναι πολλές φορές ελλιπής. Είναι καιρός να γίνει πιο αυστηρή η επιβολή του νόμου. Είναι καιρός οι διοργανωτές να αναλάβουν την ευθύνη για τη διασφάλιση ενός καθαρού και ασφαλούς περιβάλλοντος για όλους. Ας ξεκινήσουν με μια σύσταση στην έναρξη της συναυλίας.
Η αλήθεια είναι ότι όλοι αξίζουμε να απολαμβάνουμε τις συναυλίες χωρίς να ανησυχούμε για το τι αναπνέουμε. Οι συναυλίες είναι γιορτές, στιγμές έκφρασης και ελευθερίας. Όμως η ελευθερία μας δεν πρέπει να σημαίνει την καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων. Ο καπνός του τσιγάρου μπορεί να είναι μέρος της προσωπικής ρουτίνας κάποιων, αλλά δεν έχει θέση σε έναν χώρο που μοιραζόμαστε όλοι.
Η πολιτεία πρέπει να δράσει τώρα και να απαγορεύσει το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους. Είναι μια απλή πράξη που θα προστατέψει την υγεία όλων μας. Και οι καπνιστές; Ίσως ήρθε η ώρα να καταλάβουν ότι η απόλαυση τους δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος των άλλων. Ας δείξουμε όλοι τον σεβασμό που αξίζουν οι διπλανοί μας.
Ο Δρ Άγγελος Ροδαφηνός είναι Αν. Καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και διδάσκει Νέες Τεχνολογίες. Σπούδασε και εργάστηκε σε 13 πανεπιστήμια στην Αμερική, Αυστραλία, Κύπρο και Ελλάδα. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει τα βιβλία «Οι Ηλίθιοι είναι ανίκητοι», «Από πρίγκιπας βάτραχος και… τούμπαλιν», και «Λογική και… παραλογική!» και 65 επιστημονικά άρθρα. Δημιούργησε το πρώτο διαδικτυακό μάθημα “Εργαλεία ΤΝ για εκπαιδευτικούς” και το “Εργαλεία ΤΝ για παραγωγικότητα”.