Το αμφιλεγόμενο πείραμα της φυλακής του Στάνφορντ διεξήχθη το 1971 από τον ψυχολόγο Φίλιπ Ζιμπαρντό.
Ένα σκοτεινό ψυχολογικό πείραμα τερματίστηκε πρόωρα, αφού πολλοί από τους κρατούμενους τραυματίστηκαν σοβαρά.
Το πείραμα στις φυλακές του Στάνφορντ του 1971 διεξήχθη από τον ψυχολόγο Φίλιπ Ζιμπαρντό, ο οποίος ήθελε να διερευνήσει τι θα συνέβαινε όταν άτομα τοποθετούνταν σε θέσεις εξουσίας μέσα σε ένα προσομοιωμένο περιβάλλον φυλακής.
Η μελέτη στήθηκε στο υπόγειο του τμήματος ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, όπου 24 άνδρες φοιτητές ανέλαβαν τους ρόλους είτε των κρατουμένων είτε των φρουρών.
Ο ίδιος ο Ζιμπαρντό ενήργησε ως διευθυντής της φυλακής.
Συνολικά, το πείραμα υποτίθεται ότι θα διαρκούσε δύο εβδομάδες, αλλά ο Ζιμπαρντό αναγκάστηκε να το τερματίσει μετά από μόλις έξι ημέρες. Αποδείχθηκε πως όσοι είχαν οριστεί φύλακες παρουσίασαν ακραία συμπεριφορά.
Οι φύλακες χρησιμοποιούσαν καταχρηστικές μεθόδους και ποινές, αναγκάζοντας πολλές φορές τους συγκρατούμενούς τους να κάνουν απάνθρωπα πράγματα, ενώ παράλληλα περιόριζαν την πρόσβασή τους σε βασικές ανάγκες όπως η τροφή και ο ύπνος.
Τη δεύτερη ημέρα, οι κρατούμενοι οργάνωσαν εξέγερση και μέσα στις πρώτες τέσσερις ημέρες, τρεις από αυτούς χρειάστηκε να αφεθούν νωρίτερα ελεύθεροι, αφού το πείραμα επιβάρυνε την ψυχική τους υγεία.
Ο Ζιμπαρντό απέδωσε τη βίαιη συμπεριφορά των φυλάκων, σε κοινωνικούς λόγους καθώς και στο περιβάλλον του εγκλεισμού.
Το Simply Psychology αναφέρει ότι ο Ζιμπαρντό έγραψε: «Οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες δήλωσαν ότι ένιωσαν συμμετοχή και δέσμευση. Η έρευνα τους φάνηκε αληθινή».
Ένας φύλακας δήλωσε: «Έμεινα έκπληκτος με τον εαυτό μου. Τους έβαλα να βρίζουν ο ένας τον άλλον και να καθαρίζουν τις τουαλέτες με γυμνά χέρια. Πρακτικά θεωρούσα τους κρατούμενους ζώα και σκεφτόμουν συνεχώς ότι έπρεπε να τους προσέχω μήπως επιχειρήσουν να κάνουν κάτι περίεργο».
Ένας άλλος φρουρός είπε: «Το να ενεργείς με αυταρχικότητα μπορεί να είναι διασκεδαστικό. Η εξουσία μπορεί να είναι προσφέρει μεγάλη ευχαρίστηση».
«Κατά τη διάρκεια της επιθεώρησης πήγα σε ένα κελί για να ξεστρώσω ένα κρεβάτι που μόλις είχε φτιάξει ένας κρατούμενος και με άρπαξε, φωνάζοντας ότι μόλις το είχε φτιάξει και ότι δεν θα με άφηνε να το χαλάσω. Με άρπαξε από το λαιμό και παρόλο που γελούσε ήμουν αρκετά φοβισμένος. Τότε, τον χτύπησα με το μπαστούνι μου στο πηγούνι αν και όχι πολύ δυνατά και όταν κατάφερα να του ξεφύγω έγινα έξαλλος», ανέφερε ακόμη ένας κρατούμενος που ενεργούσε ως φύλακας κατά τη διάρκεια του πειράματος.
Ο Ντάγκλας Κόρπι, ο οποίος υπηρέτησε ως κρατούμενος στο πείραμα των φυλακών του Στάνφορντ, έγινε ψυχολόγος των φυλακών μετά τη μελέτη.
«Το πείραμα των φυλακών του Στάνφορντ ήταν μια πολύ καλοπροαίρετη σκέψη και προωθούσε όλα όσα προωθεί μια κανονική φυλακή – ο ρόλος του φύλακα προωθεί τον σαδισμό, ο ρόλος του κρατουμένου προωθεί τη σύγχυση και την ντροπή».
Το πείραμα έγινε ταινία με τίτλο «The Stanford Prison Experiment» το 2015, με την ενεργό συμμετοχή του Ζιμπαρντό.
*Mε πληροφορίες από LadBible