Στο προηγούμενό μας άρθρο μιλήσαμε για το χρήμα και για το νόμισμα, που είναι η σύγχρονη μορφή του. Κάθε χώρα έχει το δικό της νόμισμα με το οποίο γίνονται οι συναλλαγές μέσα στην επικράτειά της.
Έτσι έχουμε την αγγλική λίρα, την τουρκική λίρα, το ρωσικό ρούβλι, το ιαπωνικό γιέν, το αμερικανικό δολάριο, το αυστραλιανό δολάριο, το ελβετικό φράγκο, το ευρωπαϊκό ευρώ κλπ.
Πριν την καθιέρωση του ευρώ, κάθε χώρα της ευρωπαϊκής ένωσης είχε το δικό της νόμισμα: ελληνική δραχμή, ιταλική λιρέτα, ισπανική πεσέτα, γαλλικό φράγκο, κυπριακή λίρα και λοιπά, που αντικατασταθήκανε από το ευρώ.
Δεν είναι όμως μόνο οι κάτοικοι μιας χώρας που συναλλάσσονται μεταξύ τους. Το ίδιο κάνουν και τα κράτη, όταν π.χ. η Ελλάδα αγοράζει αμερικανικά όπλα, η Ρωσία ελληνικά αγροτικά προϊόντα, όλες οι χώρες πετρέλαιο που το πληρώνουν με αμερικανικά δολάρια κλπ. Το ίδιο κάνουν και οι ιδιώτες, όταν π.χ. ένας Έλληνας αγοράζει μέσω Amazon ένα ζευγάρι αμερικανικά παπούτσια.
Αν φανταστούμε τις αγοραπωλησίες προϊόντων και υπηρεσιών που κάνουν καθημερινά όλες οι χώρες και οι κάτοικοί τους με τις άλλες χώρες του κόσμου, θα δούμε ότι υπάρχει ένα τεράστιο και πυκνότατο πλέγμα αξίας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ (ή δολαρίων, αν προτιμάτε) κάθε μέρα.
Κάθε αγοραστής μετατρέπει το νόμισμα της χώρας του στο νόμισμα της χώρας του πωλητή, για να τον πληρώσει. Έτσι, ο Έλληνας μετατρέπει τα ευρώ του σε ιαπωνικά γιέν για να αγοράσει αυτοκίνητο, ο Ιάπωνας μετατρέπει τα γιεν του σε δολάρια για να εισάγει πετρέλαιο και πάει λέγοντας.
Για να διευκολύνονται οι συναλλαγές, έχει καθιερωθεί διεθνώς το αμερικανικό δολάριο ως νόμισμα στο οποίο πωλούνται τα προϊόντα. Για παράδειγμα, ο ευρωπαίος εισαγωγέας δεν πληρώνει το πετρέλαιο που αγοράζει από την Σαουδική Αραβία σε ριάλ, αλλά σε δολάρια.
Πώς εκφράζεται η ισοτιμία μεταξύ δύο νομισμάτων; Τόσες μονάδες του ενός για μια μονάδα του άλλου. Παράδειγμα:
1 € = $ 1,1342, που σημαίνει ότι αν δώσω ένα ευρώ αγοράζω 1,1342 δολάρια (ή αν δώσω $ 1,1342 δολάρια αγοράζω ένα ευρώ).
Το ίδιο ακριβώς, όμως, μπορούμε να εκφράσουμε και αντίστροφα:
1 $ = € 0,8817, που σημαίνει, αν δώσω ένα δολάριο αγοράζω 0,8817 ευρώ.
Όταν ανατιμάται ένα νόμισμα, γίνεται πιο ακριβό έναντι των άλλων. Στο παράδειγμά μας, αν ανατιμηθεί, (δηλαδή δυναμώσει), το ευρώ θα χριειαζόμαστε περισσότερα δολάρια για να το αγοράσουμε οπότε η ισοτιμία θα γίνει π.χ. 1 € = $ 1,5000, που σημαίνει ότι τώρα, με το δυνατότερό μας ευρώ, αγοράζουμε πλέον ενάμιση δολάριο και όχι μόνο 1,1342.
Το αντίθετο συμβαίνει όταν υποτιμάται (αδυνατίζει). Στο παράδειγμά μας, η ισοτιμία θα γίνει π.χ. 1 € = $ 1,1000. Σημειωτέον ότι το ευρώ ιδρύθηκε με ισοτιμία 1 € = $ 1.
Η ισοτιμία μεταξύ δύο νομισμάτων μεταβάλλεται όχι μόνο κάθε μέρα αλλά πολλές φορές μέσα στην μέρα, στην πραγματικότητα, κάθε στιγμή. Αν δείτε την οθόνη του Reuter που μας πληροφορεί, σε πραγματικό χρόνο, πώς διαμορφώνεται η ισοτιμία π.χ. δολαρίου / ευρώ (ή γιεν ή αγγλικής λίρας κλπ) οι αριθμοί αναβοσβήνουν σαν τρελοί, αλλάζοντας συνεχώς.
Όμως, από ποιους παράγοντες επηρεάζεται η συναλλαγματική ισοτιμία ή Forex (από το foreign exchange, ξένο συνάλλαγμα);
Από πολλούς:
Η προσφορά και ζήτηση, που καθορίζει την τιμή όλων ανεξαιρέτως των αγαθών και υπηρεσιών, όπως είδαμε σε προηγούμενο άρθρο μας.
Η διαφορά πληθωρισμού στις χώρες των νομισμάτων. Για παράδειγμα, οι παλαιότεροι, όπως εγώ, θα θυμούνται την δεκαετία του ’80 όταν ο πληθωρισμός έτρεχε κοντά στο 20%, η δραχμή υποτιμάτο συνεχώς είτε με επίσημη υποτίμηση, που ανακοινωνόταν πάντοτε Κυριακή, είτε αφηνόταν να υποτιμάται κάθε μέρα και από λίγο από τις δυνάμεις της αγοράς (η λεγόμενη διολίσθηση) για να υπερβεί τις 230 δραχμές έναντι του ευρώ, πριν αντικατασταθεί από αυτό.
Η διαφορά επιτοκίων μεταξύ των χωρών δύο νομισμάτων. Όταν η κεντρική τράπεζα μιας χώρας (π.χ. Η Fed των ΗΠΑ) αυξήσει το επιτόκιο του δολαρίου, οι ξένοι επενδυτές θα αγοράσουν δολάρια (αύξηση ζήτησης) για να καρπωθούν το υψηλότερο επιτόκιο, αυξάνοντας έτσι την αξία του νομίσματος αυτού. Βέβαια, λογαριάζονται και άλλοι παράγοντες όπως ο πληθωρισμός και το δημόσιο χρέος.
Οικονομικοί παράγοντες, όπως το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, το Δημόσιο Χρέος, η πολιτική σταθερότητα, το εμπορικό ισοζύγιο και πολλοί άλλοι που δεν αναφέρω για να μην ζαλίσω τον αναγνώστη.
Οι προσδοκίες για τις μελλοντικές συναλλαγματικές ισοτιμίες. Η αγορά συχνά προεξοφλεί αυτές τις προσδοκίες, θετικές ή αρνητικές, ανεβοκατεβάζοντας από τώρα τις ισοτιμίες αυτές.
Είναι απόλυτα φυσικό, με όλους αυτούς τους παράγοντες, η πρόβλεψη της μελλοντικής ισοτιμίας ενός νομίσματος να είναι από δύσκολη έως αδύνατη. Και μάλιστα όσο πιο πολύ απομακρυνόμαστε προς το μέλλον, τόσο πιο θολή και επισφαλής γίνεται αυτή η πρόβλεψη, ακόμη και από επαγγελματίες. Αλλά επ’ αυτού, θα επανέλθουμε λίγο πιο κάτω.
Τώρα ας δούμε μερικά ακόμη πράγματα σχετικά με το θέμα μας:
Οι αγοραπωλησίες νομισμάτων γίνονται από τις εμπορικές τράπεζες, οι οποίες διαθέτουν το σχετικό τμήμα Forex, καθώς επίσης από Brokers (Μεσίτες).
Η αγορά διαθέτει διάφορα εργαλεία για κάλυψη του συναλλαγματικού κινδύνου (hedging). Για παράδειγμα, ένας εισαγωγέας μπορεί να προαγοράσει από τώρα τα γιεν που θα χρειασθεί για να πληρώσει για εμπορεύματα που θα εισάγει από την Ιαπωνία ύστερα από μήνες, κλειδώνοντας την σημερινή ισοτιμία.
Οι τράπεζες εκδίδουν καθημερινά ένα δελτίο ισοτιμιών που αναρτούν στην πρόσοψή τους και αφορά συναλλαγές λιανικής μέχρι ένα ορισμένο ποσό, π,χ. 25.000 ευρώ. Για μεγαλύτερα ποσά, ο πελάτης διαπραγματεύεται καλύτερη ισοτιμία. Όσο μεγαλύτερο το ποσόν, τόσο καλύτερη η ισοτιμία που του προσφέρουν.
Η ισοτιμία που αφορά χαρτονόμισμα (και όχι συνάλλαγμα) είναι πάντα χειρότερη για τον πελάτη επειδή η τράπεζα συνυπολογίζει το κόστος χρηματαποστολής στη χώρα του νομίσματος.
Η αγορά συναλλάγματος λειτουργεί ολόκληρο το 24ωρο. Πριν κλείσει η Ευρώπη, ανοίγει η Αμερική και πριν κλείσει αυτή ανοίγει η Άπω Ανατολή για να επιστρέψει στην Ευρώπη. Έτσι μπορεί μια επιχείρηση να δώσει εντολή στην τράπεζά της, π.χ. στο Λονδίνο, να του πουλήσει δύο εκατομμύρια ευρώ έναντι δολαρίων όταν επιτύχει μια προκαθορισθείσα τιμή. Αν η τιμή αυτή δεν επιτευχθεί μέχρις ότου κλείσει η Ευρώπη, η εντολή μεταφέρεται σε άλλη τράπεζα στην Αμερική και Άπω Ανατολή. Έτσι η επιχείρηση δεν χάνει την ευκαιρία να επιτύχει την πώληση στην ισοτιμία που επιθυμεί εφόσον επιτευχθεί.
Επειδή οι ισοτιμίες των νομισμάτων επηρεάζουν τη ζωή πολλών ανθρώπων, δημοσιεύονται καθημερινά στις εφημερίδες και στο διαδίκτυο.
Ωραία αυτά που είπαμε, αλλά πώς επηρεάζουν την τσέπη μας; Άμεσα και με πολλούς τρόπους:
Αφού εδώ και χρόνια εθνικό μας νόμισμα είναι το ευρώ, η υποτίμηση του ευρώ έναντι άλλων νομισμάτων κάνει ακριβότερες τις εισαγωγές μας. Πράγματι, τότε θα θέλουμε περισσότερα ευρώ για να αγοράσουμε τα ξένα νομίσματα που χρειαζόμαστε για να εισάγουμε πετρέλαιο, τρόφιμα, αυτοκίνητα κλπ.
Τα ακριβότερα εισαγόμενα είδη θα αυξήσουν τον πληθωρισμό (εισαγόμενος πληθωρισμός) και είτε θα περικόψουν το διαθέσιμο εισόδημά μας, είτε θα μειώσουν την κατανάλωσή μας. Αυτό το βλέπουμε καθημερινά στα πρατήρια βενζίνης που ρυθμίζουν τις τιμές της, ανάλογα με την τιμή του πετρελαίου που καθορίζεται και από την συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ / δολαρίου.
Όμως, μια υποτίμηση έχει μια, συνήθως βραχυπρόθεσμενη, αύξηση των εξαγωγών μας και του τουρισμού με τόνωση της παραγωγής και την μείωση της ανεργίας.
Αντίστροφα, μια υπερτίμηση του ευρώ έχει τα αντίθετα αποτελέσματα.
Αφού όπως είπαμε, η πρόβλεψη των ισοτιμιών είναι αδύνατη, είναι προφανώς αδιανόητο να βάλει κανείς στοίχημα (και μάλιστα με μεγάλα ποσά) ότι στο μέλλον το ευρώ θα συνεχίσει να έχει την ίδια ισοτιμία με το ελβετικό φράγκο ή ότι δεν θα υποτιμηθεί απέναντί του κατά τα επόμενα πολλά χρόνια. Κι όμως, βρέθηκαν πολλοί συμπατριώτες μας που το έκαναν. Ποιοι; Όσοι πήραν στεγαστικό δάνειο σε ελβετικό φράγκο στο παρελθόν και έβλεπαν το υπόλοιπο του δανείου τους να μεγαλώνει αντί να μικραίνει. Αν είχαν διαβάσει αυτό το άρθρο, είμαι βέβαιος ότι θα είχαν αποφύγει αυτό το ολέθριο σφάλμα.
Ακόμη και σήμερα, διαφημίζονται στο διαδίκτυο διάφορες «πλατφόρμες» οι οποίες προσπαθούν να προσελκύσουν ανίδεους «επενδυτές», να παίξουν πάνω στις ισοτιμίες συναλλάγματος. Όσοι πεισθούν, κακό της κεφαλής τους.
Μιλώντας για ισοτιμίες, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις μελλοντικές κινήσεις τους. Αν κάποιος είχε μαγικές ικανότητες και το έκανε, θα γινόταν πολύ πλούσιος…
Επιμέλεια: Άρης Γαβριηλίδης, Oικονομολόγος, Συγγραφέας